امر منفي/The Negative

بله، چراكه نه

در راستاي اشاعة سينماي منور، پنج‌شنبة گذشته، برنامة سينما يك كه به ستاد اجراي اين امر بدل شده است، فيلم ديگري (مجستيك) از فرانك دارابونت پخش كرد، فيلمسازي كه قبلاً همين برنامه، فيلم‌هاي «مسير سبز» و «رستگاري در شائوشنگ» او را نشان داده بود. (طبق معمول، حسن بلخاري كه ظاهراً دكتراي سينماي معنوي دارد نيز به‌عنوان منتقد در اين برنامه حضور داشت.) برنامه‌هاي سينمايي اخير صدا و سيما، و در رأس‌شان همين «سينما يك»، در تلاش‌اند نوع خاصي از فيلم‌هاي بهداشتي و طبعاً بدون‌زنِ هاليوودي را به‌مثابه «سينماي هنري» معرفي كنند: البته مضمون اصليِ اين فيلم‌ها (دست‌كم در دوبلة فارسي‌شان) و اظهارات بلخاري‌ها دست‌بر‌قضا چيزي نيست مگر 1- معنويت‌گرايي (به‌سبك گرايش‌هاي New Age) و آمريكا‌ستيزي. تصادفاً همة فيلم‌هايي كه پخش مي‌شوند يا دربارة جنايت‌هاي آمريكا در جنگ ويتنام‌ است، و يا (به‌قول هميشگيِ مجري برنامه) «نقد جامعة آمريكايي». بله، چراكه نه؛ لابد نقد چيز خوبي است و آمريكا نيز لابد جاي بدي است.

و اما دو نكته:
1-مطابق با منطقي سراپا جهان‌سومي، ما دراينجا نيز باز با نوعي احساس‌ دوگانه، يا همان عشق‌ـ‌نفرت توأمان نسبت به «آمريكا» روبه‌رويم. تمام فيلم‌هاي معنوي‌گرايي كه «كارشناسان» سيما به مخاطبان عرضه مي‌كنند اتفاقاً جملگي محصولات هاليوودند. از سينماي اروپا هيچ خبري نيست (يكي از دلايل آن نيز احتمالاً حضور بي‌پرواي سكس در سينماي هنري اروپاست.) در ديگر برنامه‌هاي سينماييِ سيما كه بيشتر به جذابيت‌هاي ساخت فيلم‌هاي پرخرج مي‌پردازند (نظير «سينماي حرفه‌اي») باز به فيلم‌هاي هاليوودي برمي‌خوريم. حتي برنامه‌هايي كه قصد دارند رابطة مرموز بسياري از فيلم‌هاي آمريكايي مطرح را با آرمان‌هاي صهيونيستي و اسلام‌ستيز برملا سازند، مملو از صحنه‌هاي «جذاب» همين فيلم‌هايند تا بيننده را از دست ندهند. هر كسي كه پاي يكي از همين برنامه‌ها نشسته باشد، بي‌شك موفق خواهد شد تقريباً كل آن فيلم «بد» و «صهيونيستي» را ببيند. مختصر اين‌كه، يگانه دغدغة اين برنامه‌ها، از همة جهات، سينماي «كثيف» هاليوود است.

2- يكي از مضامين اصلي فيلم «مجستيك» تقبيح مك‌كارتيسم است، يعني همان موج كمونيسم‌ستيزي و تفتيش عقايد در دهه پنجاه آمريكا و بازجويي و توقيف بسياري از فيلم‌سازان و بازيگران به‌خاطر داشتن گرايش كمونيستي. قهرمان فيلم كه مي‌فهمد بايد در برابر كميته عمليات ضدكمونيستي، به‌ جرم‌مرتكب‌نشده‌اش، يعني كمونيست‌بودن، اعتراف و توبه كند، به وكيل‌اش مي‌گويد مگر اينجا دموكراسي حاكم نيست، و او نيز جواب مي‌دهد كه اعلامية استقلال فقط يك قرارداد روي كاغذ است و بس. قهرمان نيز در دادگاه به‌جاي اعتراف، ماده‌اي از قانون اساسي آمريكا را به‌صداي رسا مي‌خواند، ماده‌اي كه دربارة آزادي عقايد و غيره است: فرض كه كمونيست باشم، مگر داشتن عقيده جرم است؟ چرا بايد زنداني بشوم يا توبه كنم؟ آمريكا جاي بدي است. بله، چراكه نه. ولي اين را چه‌كسي و از چه جايگاهي مي‌گويد؟ مقايسه كنيد با قضية اكبر گنجي. همين.
ا.م